Dit is een staat waarin de hond kan verkeren als deze er vanuit gaat dat hij geen invloed meer heeft. De hond heeft het gevoel geen controle meer te hebben over een bepaalde situatie en legt zich erbij neer.
Aangeleerde hulpeloosheid komt ook bij mensen voor en dit is net als bij honden een ernstige aandoening. Echter wordt het in de hondenwereld soms gezien als iets dat wenselijk is. Aangeleerde hulpeloosheid komt in verschillende situaties voor. Het kan ontstaan door de hond te negeren, door veel te corrigeren of bijvoorbeeld door je hond herhaaldelijk bloot te stellen aan bepaalde prikkels.
Sommige honden met aangeleerde hulpeloosheid zullen misschien dom lijken. Door deze staat van zijn gebeurt er namelijk van alles in de hersenen. Het leervermogen en het zelfoplossendvermogen van je hond neemt af door het afsterven van hersencellen.
Voorbeeld:
De hond valt uit aan de lijn en wordt nu steeds gecorrigeerd en gedwongen in een situatie die de hond niet aankan. Wanneer de hond vaak genoeg gecorrigeerd wordt zal de hond het uiteindelijk opgeven. De hond lijkt nu langs andere honden te kunnen lopen want deze valt niet meer uit. Echter ontwijkt de hond de straf en heeft geleerd dat deze geen invloed meer heeft op de situatie. Heeft de hond dan geleerd om te gaan met de situatie? Nee, de hond heeft het opgegeven maar zal zich zeker niet goed voelen in de situatie.
Overigens kan men in het voorbeeld spreken over flooding. Je hond herhaaldelijk blootstellen aan prikkels die de hond nog niet aan kan. Dit kan voor aangeleerde hulpeloosheid zorgen maar het kan ook een tikkende tijdbom van je hond maken. Deze techniek wordt zowel bewust als onbewust toegepast door sommige mensen.
Wat er gebeurt is dat de stress zo hoog wordt opgebouwd zodat de hond dat zal gaan afreageren. Niet bewust omdat de hond dit een fijne manier vindt, nee dit is een fysiologische reactie. Dit kan naar andere honden, dieren of mensen/kinderen zijn. Dit gebeurt niet altijd op het moment zelf maar kan erna gebeuren op een moment los van wanneer je de hond blootstelde aan flooding. Uren, dagen of zelfs weken later. Het ligt aan de mate van het toepassen, bewust of onbewust. Je noemt dit trigger stacking als de stressemmer zo vol zit dat hij overloopt aan alle kanten.
Bij trigger stacking loopt de stressemmer vol zonder dat hij tijdig leeg gemaakt kan worden. Prikkel op prikkel op prikkel zorgen hiervoor.
Een hond die blootgesteld wordt aan flooding kan op het moment zelf een shutdown krijgen. Ze worden zo overweldigd dat hun lichaam copingsmeganisme platleggen omdat ze weten dat ze niet kunnen ontsnappen aan de angst.
Dit kan gebeuren wanneer je jouw hond die eigenlijk moeite heeft met andere honden in een groep honden zet. Door flooding krijgt het systeem een shutdown. Het lijkt misschien voor het ongetrainde oog of voor degene die het ontkennen, dat het oké gaat, maar niets is minder waar. Later kan het er dus uitkomen als je de hond hier aan blootstelde.
Denk ook aan verjaardagsfeestje thuis, je hond meenemen naar het terras, een hondendagopvang of een uitlaatservice, de markt, een hondenpark om je hond te “socialiseren” en ga zo maar door. Als je niet doorhebt wat de hond voor een stresssignalen afgeeft kan je de hond flooden.
De hond kan dan verschillende stresssignalen laten zien. Denk hierbij aan liplikken, hijgen, pootje liften, staart onder het lijf, wegdraaien, oogwit laten zien, bibberen, gapen, blaffen, onrustige rondlopen en ga zo maar door.
Maar terug naar aangeleerde hulpeloosheid. Hieronder volgen meer voorbeelden.
Voorbeeld:
Je hond wil aandacht maar je hebt ergens geleerd dat jij moet bepalen wanneer er een aandachtsmoment mag komen. Elke keer als jouw hond initiatief toont voor interactie draai jij je om en negeert de hond. Als je dit lang genoeg volhoudt dan zal je hond op een gegeven moment geen initiatief meer tonen. De hond kan letterlijk depressief worden en passief worden in de interactie met jou. Is de hond dan lekker rustig aan het chillen dag in dag uit? Nee, je hond heeft het opgeven om contact te zoeken wanneer er nooit gehoor aan gegeven zal worden.
Voorbeeld:
Een hond zit jaren lang opgesloten in een te kleine kennel. Op een dag wordt de deur open gedaan en de hond komt er niet uit. Dit is niet omdat de kennel zo fijn is maar omdat de hond simpel weg geen initiatief meer toont om weg te komen. De hond heeft het opgegeven.
Voorbeeld:
Een hond heeft moeite met bezoek en vliegt op het bezoek af als ze door de deur naar binnen komen. Je muilkorft je hond en doet hem aan een korte lijn. Op het moment dat je hond op het bezoek af wil schieten hou je de korte lijn omhoog. Je hond kan hierdoor geen kant meer op en stopt uiteindelijk met op het bezoek af te schieten. Dit is niet omdat het nu ineens oké is voor je hond maar je hond kan geen kant meer op en geeft het daarom ook op. De hond voelt zich echt niet oké.
Wetenschappelijk onderzoek:
Wetenschappers Martin Seligman en Steven Maier hebben onderzoek gedaan bij honden. Eén groep honden kreeg stroomschokken en werd aangeleerd dat ze weg konden komen. De andere groep kreeg ook stroomschokken maar deze kregen geen mogelijkheid om aan de schokken te ontkomen.
In de volgde fase van het onderzoek kregen honden van tevoren een geluid te horen voor de schokken werden toegediend. Er stond een schot in de ruimte waar de honden makkelijk overheen konden springen om te ontkomen aan de schokken. De groep die in de eerste fase geleerd hadden dat ze konden ontsnappen aan de schokken sprongen als snel over het schot heen. De groep die in de eerste fase geen uitweg hadden deden echter geen poging om te ontsnappen en bleven zeer angstig en rillend van de angst zitten en ondergingen de schokken. Ze waren volkomen apathisch.
Toen de wetenschappers die apathische honden wilde leren dat ze een uitweg hadden kwam dat niet meer aan. De honden toonden geen initiatief meer en hadden het volledig opgeven.
Hoe kun je een hond helpen die leidt aan aangeleerde hulpeloosheid?
Heel veel tijd, liefde en geduld. Hersencellen kunnen weer terug groeien wanneer je hier de juiste aandacht aan besteedt. Het is belangrijk dat de hond uit de context wordt gehaald waar hij aangeleerde hulpeloosheid laat zien. Ook is het van belang dat de hond ook niet meer getriggerd zal worden door vergelijkbare situaties.
Door een stressreductie programma op maat voor de hond op te zetten kun je stapje voor stapje werken aan deze aandoening.
Er zal gewerkt moeten worden aan de autonomie van de hond en het vertrouwen moet weer groeien.
Keuze vrijheid is zo ongelofelijk belangrijk voor onze honden. En ook voor de band tussen hond en begeleider. Zoals ik al schreef, er zijn mensen die het prettig vinden als hun hond geen initiatief vertoond. Dat de hond altijd naast loopt of stil in zijn mandje ligt. Echter moet je jezelf dan afvragen of dit is hoe jij met een hond om wil gaan. Is je hond nu kalm of gewoon bang voor bepaalde consequenties? Vraag je eens af hoe de hond zich van binnen moet voelen als die het opgegeven heeft… bij mensen noemen we dit een zeer serieuze aandoening. Dat vind ik ook bij honden.
Dit artikel is geschreven door hondengedragsdeskundige Nadieh Cuijten, Van hakjes tot poepzakjes